BİR HİTİT BAŞKENTİ: HATTUŞAŞ

Hattuşaş, Çorum il merkezinin 82 km güneybatısındaki günümüzdeki adıyla Boğazkale ilçesinde bulunmaktadır. 1986 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınan Hattuşa (Çorum, Boğazköy), Hitit İmparatorluğunun başkenti olarak Anadolu’da yüzyıllar boyu çok önemli bir merkez olmuştur. Önceleri ilk sahipleri olan Hattiler tarafından “Hattuş” olarak adlandırılan şehir, Hitit egemenliğine geçtikten sonra “Hattuşa” adını aldı. M.Ö. 1700’lerde Kuşşara şehrinin kralı Anitta tarafından alınan Hattuşa, yine Anitta tarafından yıkıldı. Yazılı kayıtlarda Anitta ilk Hitit kralıdır. Yaklaşık yüzyıl kadar sonra şehir, I. Hattuşili tarafından tekrar kurularak 400 yıldan uzun bir süre hüküm sürecek olan bir uygarlığın başkenti haline getirildi. Günümüzde görülebilen ve büyük çoğunluğu Büyük Kral IV. Tudhaliya dönemine ait olan kalıntılar arasında tapınaklar, kraliyet konutları ve surlar bulunmaktadır.

Bir açık hava arkeoloji müzesi konumundaki Hattuşa, Aşağı Şehir ve Yukarı Şehir olmak üzere iki alandan oluşmaktadır. Aşağı Şehir denilen bölgede sivil yaşam alanları yer alır. Yaşam alanlarının ortasında ise Hattuşa’nın en büyük dini yapısı olan Büyük Tapınak yükselir. İki kült odası olduğu için bu tapınağın, imparatorluğun tanrılarının en büyükleri olan Fırtına Tanrısı Teşup ile Arinna şehrinin Güneş Tanrıçası’na adanmış olduğu kabul edilir.

Yukarı Şehir’de ise çok sayıda tapınağın bulunduğu Tapınaklar Mahallesi olarak adlandırılan bir alan yer almaktadır. Tapınaklar Mahallesi, güneyden, geniş bir kavis halinde üzerinde dört kapının mevcut olduğu bir surla çevrelenmiştir. Şehir surunun en güney ucunda ve kentin en yüksek noktasında Yerkapı olarak adlandırılan, dış tarafı taşla kaplı piramidal suni tepe üzerinde Sfenksli Kapı, güney surunun doğu ve batı ucunda karşılıklı olarak Kral Kapısı ve Aslanlı Kapı yer almaktadır. Aslanlı Kapı’nın iki yanına yerleştirilmiş olan aslan yontuları Hitit taş işçiliğinin en güzel örneklerindendir.

Hattuşa’nın 2 kilometre kuzeydoğusunda yer alan Yazılıkaya Tapınağı kentin en görkemli Açık Hava Tapınağı olarak kabul edilmektedir. Yazılıkaya Tapınağı, Hitit mimari özelliklerini yansıtan, “Büyük Galeri” (A odası) ve “Küçük Galeri” (B Odası) adıyla anılan iki kaya odadan oluşmaktadır. Büyük Galeri’nin batı duvarı tanrı, doğu duvarı ise tanrıça kabartmalarıyla bezelidir. Tanrı ve tanrıça figürleri doğu, batı ve kuzey duvarının birleştiği ana sahne istikametine doğru yönelmiş konumdadır.

Ayrı bir girişi bulunan Küçük Galeri’nin batı duvarında sağa doğru sıralanan on iki tanrı kabartması yer almaktadır. Bu bölümün doğu duvarında ise Yeraltı Tanrısı Nergal (Kılıç Tanrısı) ile Tanrı Şarruma ve himayesindeki Kral IV. Tuthalia bulunmaktadır. Bu bölümde iyi korunmuş kabartmalar dışında kayaya oyulmuş üç adet niş bulunmakta olup, bu nişlere birtakım hediyelerin veya Hitit kral ailesinin ölü küllerinin saklandığı kapların konulduğu düşünülmektedir.